روغن کاری موتور (بخش اول)

در موتور قطعات متحرک زیادی وجود دارد که تحت فشار کار می کنند مانند چرخ ها که بار اتومبیل را تحمل می کنند. اگر در چرخ ها وسایل کاهنده نیروی اصطکاک به کار نرود در اثر افزایش نیروی اصطکاک محورها و یاتاقان های چرخ آنقدر گرم می شوند که ذوب می گردند. این وسایل بلبرینگ ها و رولربرینگ ها می باشند.

اصطکاک موتور:

در موتور قطعات متحرک زیادی وجود دارد که تحت فشار کار می کنند مانند چرخ ها که بار اتومبیل را تحمل می کنند. اگر در چرخ ها وسایل کاهنده نیروی اصطکاک به کار نرود در اثر افزایش نیروی اصطکاک محورها و یاتاقان های چرخ آنقدر گرم می شوند که ذوب می گردند. این وسایل بلبرینگ ها و رولربرینگ ها می باشند.

پیستون در سیلندر با سرعت زیاد بالا و پایین می رود و گاهی سرعت آن به 15 m/sec می رسد که در این سرعت زیاد بار موتور را هم تحمل می کند.

اگر عامل روان کننده ای در بین پیستون و سیلندر وجود نداشته باشد نیروی اصطکاک آنقدر زیاد می شود که باعث ذوب شدن رینگ ها، پیستون و سیلندر گردیده و آنها به هم جوش می خورند، به خصوص رینگ های بالا که با نیروی زیاد به دیواره سیلندر فشرده شده و در گرم ترین شرایط کار می کنند. و از طرف دیگر در موقع چرخش شاتون در ابتدا زمان قدرت پیستون با نیروی زیاد به دیواره سیلندر فشرده می شود.

روغن ها:

اساس روغن موتور، از نفت خام است. نفت خام را پس از استخراج از چاه در پالایشگاه مورد عمل تقطیر) یعنی حرارت دادن، بخار نمودن و مجدداً به صورت مایع در آوردن( قرار می دهند. چون نفت خام مخلوطی از اجزاء مختلف است، طی عمل تقطیر، اجزاء آن از هم جدا می شوند و بدین ترتیب بنزین، نفت سفید و گازوئیل از جمله موادی هستند که از نفت خام به دست می آیند.

قسمتی از نفت خام که بعد از گازوئیل حاصل می شود و دارای روغن است، در پالایشگاه های تولید روغن، تحت یک سری عملیات پالایش قرار می گیرد و پس از آنکه مواد نامطلوب آن جدا شد، تبدیل به ماده ای می شود که "روغن پایه" نام دارد.

بعد از تهیه روغن پایه، به آن تعدادی موادشیمیایی ویژه اضافه می کنند. این مواد شیمیایی را که معمولاً بین ٢ تا ١٥ درصد به روغن پایه اضافه می شوند، "مواد افزودنی" یاAdditives" " می نامند. بسیاری از خواص روغن موتور، فقط به کمک این مواد افزودنی به وجود می آید.

مهم ترین مواد افزودنی یک روغن موتور خوب عبارت اند از:

- ماده پاک کننده و معلق کننده دوده، گردو خاک و غیره.

- ماده پاک کننده و معلق کننده مواد حاصله از اختلاط بنزین و گازوئیل با روغن.

- ماده ضداکسیده شدن روغن.

- ماده ضدساییده شدن قطعات فلزی برای نقاطی از موتور که در آنها لایه کامل روغن تشکیل نمی شود.

- ماده جاری کننده روغن در سرما.

- ماده ضدکف روغن.

- ماده بهبوددهنده شاخص گرانروی.

- ماده ضدخورندگی قطعات فلزی.

- ماده ضدزنگ زدن قطعات فلزی.

- ماده کاهش دهنده اصطکاک.

بعضی از مواد افزودنی فوق الذکر، به طور همزمان چند خاصیت و وظایف متفاوتی را برعهده دارند. مثلاً ماده افزودنی ضد اکسیداسیون روغن که عمر روغن را در مقابل اکسیده شدن (ترکیب با اکسیژن هوا که منجر به تولید مواد اسیدی می شود(، افزایش می دهد، خاصیت ضدخوردگی )خوردگی یعنی ازبین رفتن فلزات تحت تأثیر مواد اسیدی) و خاصیت ضد ساییدگی هم دارد. یا مثلاً ماده پاک کننده ممکن است با قلیاییت بالایی همراه باشد تا اسید های حاصله از سوختن گوگرد موجود در گازوئیل و یا هالوژن های موجود در بنزین را به خوبی خنثی کند.

نکته بسیار مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که نسبت هریک از این مواد افزودنی در روغن موتور براساس آزمون های مخصوصی تعیین می شود، به همین دلیل مصرف کنندگان به هیچ وجه نباید به روغن موتور مصرفی خود چیزی، مثلا به عنوان ماده افزودنی یا مکمل، اضافه کنند، چون در آن صورت تعادل حجمی این مواد در روغن به هم خورده و به قطعات موتور صدمه وارد می کند.

انواع روغن موتور:

- روغن مینرال یا روغن پایه نفتی

- روغن سنِتتیک یا روغن پایه معدنی

- روغن نیمه سنِتتیک که مخلوطی از روغن های پایه نفتی و پایه معدنی هستند.

طبقه بندی روغن‌ها:

روغن ها در استاندارد های مختلفی طبقه بندی شده اند معروفترین استاندارد های روغن عبارت اند از: SAE و API .

- در استاندارد SAE گرانروی روغن با اختصار SAE..W .. معرفی می شود. به عنوان مثال:

SAE 20 W 50

ویسکوزیته روغن در دمای حداقل

زمستان (شاخص استارت در دمای پایین)

ویسکوزیته روغن در دمای حداکثر

مقاومتی که سیالات در برابر جاری شدن به علت اصطکاک داخلی بین مولکول ها از خود نشان می دهند، گرانروی یا ویسکوزیته نامیده می شود.

نمودار ویسکوزیته SAE:

در استاندارد API روغن مورد استفاده برای موتور های بنزینی با دو حرف (Service Station) Sو حرف دیگر معرفی می شود.

در این طبقه بندی روغن های دیزلی نیز با دو حرف (Commercial) C و حرف دیگر معرفی می گردد.

ادامه مطلب در بخش بعدی . . .